Δημήτρης Μητρόπουλος (Αθήνα, 1 Μαρτίου 1896 - Μιλάνο 2 Νοεμβρίου 1960) Έλληνας διευθυντής ορχήστρας, πιανίστας και συνθέτης που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Dimitris Mitropoulos, Philarmonic of New York,'Kleftikos dance' by Nikos Skalkotas
Σπούδασε διεύθυνση χορωδίας και σύνθεση, αρχικά στο Ωδείο Αθηνών και αργότερα στο Βερολίνο. Πήρε χρυσό μετάλλιο για την ικανότητά του στο πιάνο από το Ωδείο Αθηνών, διάκριση που δόθηκε μόνο πέντε φορές στην ιστορία του Ωδείου.
Οι πρώτες του συνθέσεις είναι γραμμένες στο τονικό σύστημα, αλλά με ενδιαφέροντες αρμονικούς πειραματισμούς, οι οποίοι γύρω στα 1915 γίνονται περισσότερο τολμηροί φτάνοντας στην ατονικότητα γύρω στα 1920.
Είναι ο πρώτος Έλληνας συνθέτης που χρησιμοποίησε στο έργο του Ostinata (μια σονάτα για βιολί και πιάνο) μια αυστηρά δωδεκαφθογγική τεχνική.
Γύρω στα 1930 σταμάτησε ουσιαστικά τη σύνθεση και ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη διεύθυνση ορχήστρας, πρώτα στην Αθήνα και μετά το 1937 στις ΗΠΑ.
Ο Δημήτρης Μητρόπουλος ήταν μοναδικός μαέστρος και άξιος συνθέτης. Υπό την πρώτη του ιδιότητα γνώρισε διεθνή φήμη κατακτώντας, μάλιστα, τη διεύθυνση της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης, θέση από την οποία παραιτήθηκε το 1958, για να παραμείνει σ' αυτήν ως μαέστρος. Στις συνθέσεις του περιλαμβάνονται περίπου 40 έργα, μεταξύ των οποίων μια όπερα (Αδελφή Βεατρίκη), μουσική για ορχήστρα, μουσική δωματίου, έργα για πιάνο, για φωνή κ.ά. Ορισμένα από τα έργα που συνέθεσε θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά και αποτελούν σταθμό στη σύγχρονη ελληνική μουσική.
Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ο Δημήτρης Μητρόπουλος μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριάζονταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε, διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.
Στις 2 Νοεμβρίου του 1960, ο Δημήτρης Μητρόπουλος υπέστη καρδιακή προσβολή κατά τη διάρκεια δοκιμής της Τρίτης Συμφωνίας του Γκούσταβ Μάλερ με την ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου. Πέθανε σε ηλικία 64 ετών με την μπαγκέτα στο χέρι.
Ο θάνατός του απασχόλησε τον διεθνή Τύπο με εκτεταμένα άρθρα. Η νεκρολογία των Τάιμς μιλούσε για την "εμπύρετον έντασιν" των ερμηνειών του, φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο εξέδιδαν ψηφίσματα, ενώ οι εκδηλώσεις πένθους συντηρήθηκαν πολλές ημέρες μετά τον θάνατό του.
Η σορός του μαέστρου μεταφέρθηκε με αεροσκάφος της Βασιλικής Αεροπορίας από το Μιλάνο. Στο αεροδρόμιο ήταν παρατεταγμένη η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας, εκπρόσωποι από το χώρο της τέχνης και πλήθος κόσμου.
Το κιβώτιο με την τέφρα καλύφθηκε με τη σημαία της Ελλάδας και μεταφέρθηκε με πομπή στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, όπου πραγματοποιήθηκε τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του.
Το 1996 εορτάστηκαν, με εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο, τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Η επέτειος ετέθη υπό την αιγίδα της UNESCO, για να αποδοθεί η τιμή που αρμόζει σε έναν διεθνή καλλιτέχνη.
Ένα
αφιέρωμα «φόρος τιμής» στον μεγάλο
μαέστρο.
Με
αφορμή την συμπλήρωση 55 χρόνων από τον
θάνατό του, την ερχόμενη Δευτέρα 2
Νοεμβρίου, το Τρίτο
Πρόγραμμα της
ΕΡΑ αφιερώνει εκείνη τη μέρα στον
συνθέτη-πιανίστα-διευθυντή ορχήστρας,
Δημήτρη
Μητρόπουλο.
Στο
αφιέρωμα θα συμμετάσχουν σύσσωμοι όλοι
οι παραγωγοί του σταθμού, με το πρόγραμμα
(παρακάτω) να τροποποιείται ανάλογα.
07.00-08.00
«Μουσικά έργα υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου»
Επιμέλεια-Παρουσίαση:Λήδα Δημητρίου
«Μουσικά έργα υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου»
Επιμέλεια-Παρουσίαση:Λήδα Δημητρίου
08.00-10.00
«...Σαν άγαλμα που πέφτει από το βάθρο του...»
Στη εκπομπή θα ακουστεί η Συμφωνία αρ. 3 του Μάλερ που διηύθυνε στην Κολωνία ο Δημήτρης Μητρόπουλος με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας.
Η συναυλία δόθηκε στις 30/10/1960, τρεις ημέρες πριν από το θάνατό του στο πόντιουμ στη Σκάλα του Μιλάνου, στην πρόβα με την Ορχήστρα της στην ίδια Συμφωνία.
Επιμέλεια-Παρουσίαση:Μπάμπης Καβροχωριανός
«...Σαν άγαλμα που πέφτει από το βάθρο του...»
Στη εκπομπή θα ακουστεί η Συμφωνία αρ. 3 του Μάλερ που διηύθυνε στην Κολωνία ο Δημήτρης Μητρόπουλος με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας.
Η συναυλία δόθηκε στις 30/10/1960, τρεις ημέρες πριν από το θάνατό του στο πόντιουμ στη Σκάλα του Μιλάνου, στην πρόβα με την Ορχήστρα της στην ίδια Συμφωνία.
Επιμέλεια-Παρουσίαση:Μπάμπης Καβροχωριανός
10.00-12.00
«Δημήτρης Μητρόπουλος- Η ψυχή μου»
«…. Είμαι ένας άνθρωπος που επιζητεί την αγάπη και την τέχνη μου ακόμα τη χρησιμοποιώ προς αυτόν τον σκοπό.…. Ο πρωταρχικός σκοπός σε μια συναυλία δεν είναι η τελειότητα στην εκτέλεση, αλλά η επικοινωνία.…. Οι σκέψεις μου ξαναγυρίζουν σε έναν Άγιο, που έζησε πριν από αιώνες στην Ιταλία. Για μένα η γεμάτη ταπεινοσύνη και ανιδιοτέλεια ζωή του (Άγιου Φραγκίσκου της Ασίζης) εκφράζει περισσότερο από τη ζωή οποιουδήποτε άλλου το γνήσιο πνεύμα του Χριστιανισμού.»
Μια εκπομπή με αυτοβιογραφικά κείμενα του Μητρόπουλου. Θα ακουστούν αποσπάσματα από τα έργα του:
- 10 ενβενσιόν (σε ποίηση Κ. Καβάφη, με ερμηνευτές τη σοπράνο Λίλα Αδαμάκη και τον Γιάννη Παπαδόπουλο στο πιάνο)
- Ιππόλυτος (μουσική που έγραψε για την τραγωδία του Ευρυπίδη, με την Ορχήστρα των Χρωμάτων)
- Ταφή
- Concerto grosso
Θα τον ακούσουμε και σαν «μαέστρο» να διευθύνει τα έργα:
- Αποσπάσματα από την όπερα «Τόσκα» με τη σοπράνο Ρενάτα Τεμπάλντι
- Τσαϊκόφσκυ – Σλάβικο εμβατήριο
- Τσαρλς Λέφλερ – 2η ραψωδία για όμποε, βιόλα, πιάνο
- Βων Ουίλλιαμς – «Φαντασία Τάλλις»
- Ζυλ Μασνέ – σουίτα αρ. 7 για ορχήστρα
- Ρίχαρντ Στράους – Τάδε έφη Ζαρατούστρα
- Εκτώρ Μπερλιόζ – Ρωμαίος και Ιουλιέττα
Παραγωγή – Παρουσίαση: Άννα Σακαλή
Τα κείμενα του Μητρόπουλου διαβάζει ο συνάδελφος Κώστας Καναβούρης.
«Δημήτρης Μητρόπουλος- Η ψυχή μου»
«…. Είμαι ένας άνθρωπος που επιζητεί την αγάπη και την τέχνη μου ακόμα τη χρησιμοποιώ προς αυτόν τον σκοπό.…. Ο πρωταρχικός σκοπός σε μια συναυλία δεν είναι η τελειότητα στην εκτέλεση, αλλά η επικοινωνία.…. Οι σκέψεις μου ξαναγυρίζουν σε έναν Άγιο, που έζησε πριν από αιώνες στην Ιταλία. Για μένα η γεμάτη ταπεινοσύνη και ανιδιοτέλεια ζωή του (Άγιου Φραγκίσκου της Ασίζης) εκφράζει περισσότερο από τη ζωή οποιουδήποτε άλλου το γνήσιο πνεύμα του Χριστιανισμού.»
Μια εκπομπή με αυτοβιογραφικά κείμενα του Μητρόπουλου. Θα ακουστούν αποσπάσματα από τα έργα του:
- 10 ενβενσιόν (σε ποίηση Κ. Καβάφη, με ερμηνευτές τη σοπράνο Λίλα Αδαμάκη και τον Γιάννη Παπαδόπουλο στο πιάνο)
- Ιππόλυτος (μουσική που έγραψε για την τραγωδία του Ευρυπίδη, με την Ορχήστρα των Χρωμάτων)
- Ταφή
- Concerto grosso
Θα τον ακούσουμε και σαν «μαέστρο» να διευθύνει τα έργα:
- Αποσπάσματα από την όπερα «Τόσκα» με τη σοπράνο Ρενάτα Τεμπάλντι
- Τσαϊκόφσκυ – Σλάβικο εμβατήριο
- Τσαρλς Λέφλερ – 2η ραψωδία για όμποε, βιόλα, πιάνο
- Βων Ουίλλιαμς – «Φαντασία Τάλλις»
- Ζυλ Μασνέ – σουίτα αρ. 7 για ορχήστρα
- Ρίχαρντ Στράους – Τάδε έφη Ζαρατούστρα
- Εκτώρ Μπερλιόζ – Ρωμαίος και Ιουλιέττα
Παραγωγή – Παρουσίαση: Άννα Σακαλή
Τα κείμενα του Μητρόπουλου διαβάζει ο συνάδελφος Κώστας Καναβούρης.
12.00-13.30
«Ο Δημήτρης Μητρόπουλος διευθύνει τη φιλαρμονική της Νέας Υόρκης στο φεστιβάλ Αθηνών το 1955»
Θα μεταδοθεί η συναυλία της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου, που δόθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1955 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Η συναυλία ήταν προγραμματισμένη για το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, αλλά λόγω της βροχής μεταφέρθηκε στο κινηματοθέατρο Ορφέας.
Θα ακούσουμε την Εισαγωγή της όπερας «Η δύναμη του πεπρωμένου» του Giuseppe Verdi, τη Συμφωνία αρ. 3 σε μι ύφεση μείζονα, Op. 55, του Ludwig von Beethoven, τέσσερις από τους 36 ελληνικούς χορούς του Νίκου Σκαλκώτα και τις Παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα του Haydn, σε σι ύφεση μείζονα, Op.56α, του Johannes Brahms.
Επιμέλεια:Μιχάλης Μεσσήνης
«Ο Δημήτρης Μητρόπουλος διευθύνει τη φιλαρμονική της Νέας Υόρκης στο φεστιβάλ Αθηνών το 1955»
Θα μεταδοθεί η συναυλία της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου, που δόθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1955 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Η συναυλία ήταν προγραμματισμένη για το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, αλλά λόγω της βροχής μεταφέρθηκε στο κινηματοθέατρο Ορφέας.
Θα ακούσουμε την Εισαγωγή της όπερας «Η δύναμη του πεπρωμένου» του Giuseppe Verdi, τη Συμφωνία αρ. 3 σε μι ύφεση μείζονα, Op. 55, του Ludwig von Beethoven, τέσσερις από τους 36 ελληνικούς χορούς του Νίκου Σκαλκώτα και τις Παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα του Haydn, σε σι ύφεση μείζονα, Op.56α, του Johannes Brahms.
Επιμέλεια:Μιχάλης Μεσσήνης
13.30-14.30
«Ο μουσικολόγος Απόστολος Κώστιος για το Δημήτρη Μητρόπουλο»
Θα ακούσουμε μία από τις πολλές εκπομπές του μουσικολόγου Απόστολου Κώστιου, που έκανε την περίοδο του 1990 στο Τρίτο Πρόγραμμα.
Επιμέλεια:Μιχάλης Μεσσήνης
«Ο μουσικολόγος Απόστολος Κώστιος για το Δημήτρη Μητρόπουλο»
Θα ακούσουμε μία από τις πολλές εκπομπές του μουσικολόγου Απόστολου Κώστιου, που έκανε την περίοδο του 1990 στο Τρίτο Πρόγραμμα.
Επιμέλεια:Μιχάλης Μεσσήνης
14.30-16.00
«Δημήτρης Μητρόπουλος – Πορτραίτο»
Η Λήδα Δημητρίου και ο Γιάννης Παπουτσάκης παρουσιάζουν το πορτραίτο του Δημήτρη Μητρόπουλου και τα στοιχεία που τον καθιστούσαν μοναδικό μέσα από:
- Μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν
- Την αλληλογραφία του
- Συνεντεύξεις και κείμενά του σε Αθηναϊκές εφημερίδες
- Απόψεις σημαντικών προσωπικοτήτων για το χαρακτήρα και το έργο του
Επίσης θα παρουσιαστούν η συνθετική του διάσταση και η σχέση του με κορυφαίους ποιητές (Καβάφης, Σικελιανός κ.ά) και το αρχαίο δράμα.
Παραγωγή-παρουσίαση: Λήδα Δημητρίου-Γιάννης Παπουτσάκης
«Δημήτρης Μητρόπουλος – Πορτραίτο»
Η Λήδα Δημητρίου και ο Γιάννης Παπουτσάκης παρουσιάζουν το πορτραίτο του Δημήτρη Μητρόπουλου και τα στοιχεία που τον καθιστούσαν μοναδικό μέσα από:
- Μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν
- Την αλληλογραφία του
- Συνεντεύξεις και κείμενά του σε Αθηναϊκές εφημερίδες
- Απόψεις σημαντικών προσωπικοτήτων για το χαρακτήρα και το έργο του
Επίσης θα παρουσιαστούν η συνθετική του διάσταση και η σχέση του με κορυφαίους ποιητές (Καβάφης, Σικελιανός κ.ά) και το αρχαίο δράμα.
Παραγωγή-παρουσίαση: Λήδα Δημητρίου-Γιάννης Παπουτσάκης
16.00-18.00
«Δημήτρης Μητρόπουλος – συνθέτης και μαέστρος»
Θα ακουστούν:
- Αποσπάσματα από την «Αδελφή Βεατρίκη» - θαύμα σε τρεις πράξεις, σε λιμπρέτο Maurice Maeterlinck και μουσική Δημήτρη Μητρόπουλου.
- Η όπερα σε τρεις πράξεις του Alban Berg «Wozzeck», βασισμένη στο θεατρικό έργο του Georg Buchner «Woyzeck».
Ερμηνεύουν:
Βότσεκ: Mack Harrell, Μαρί: Eileen Farrell, Aρχιτυμπανιστής: Frederick Jagel, Λοχαγός/Στρατιώτης/Τρελός: Joseph Mordino, Άντρες: DavidLloyd, Γιατρός: Ralph Herbert, Μαργκρέτ: Edwina Eustis, Πρώτος παραγιός: Adolph Anderson, Δεύτερος παραγιός: Hubert Norville
Τη Χορωδία του High School of Music and Art, τη Χορωδία της Schola Cantorum και τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης διευθύνει ο Δημήτρης Μητρόπουλος.
Παρουσίαση:Μιχάλης Μεσσήνης
«Δημήτρης Μητρόπουλος – συνθέτης και μαέστρος»
Θα ακουστούν:
- Αποσπάσματα από την «Αδελφή Βεατρίκη» - θαύμα σε τρεις πράξεις, σε λιμπρέτο Maurice Maeterlinck και μουσική Δημήτρη Μητρόπουλου.
- Η όπερα σε τρεις πράξεις του Alban Berg «Wozzeck», βασισμένη στο θεατρικό έργο του Georg Buchner «Woyzeck».
Ερμηνεύουν:
Βότσεκ: Mack Harrell, Μαρί: Eileen Farrell, Aρχιτυμπανιστής: Frederick Jagel, Λοχαγός/Στρατιώτης/Τρελός: Joseph Mordino, Άντρες: DavidLloyd, Γιατρός: Ralph Herbert, Μαργκρέτ: Edwina Eustis, Πρώτος παραγιός: Adolph Anderson, Δεύτερος παραγιός: Hubert Norville
Τη Χορωδία του High School of Music and Art, τη Χορωδία της Schola Cantorum και τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης διευθύνει ο Δημήτρης Μητρόπουλος.
Παρουσίαση:Μιχάλης Μεσσήνης
18.00-19.00
Πρόβα Ορχήστρας
«Αφιέρωμα στο Δημήτρη Μητρόπουλο»
Παραγωγή-Παρουσίαση:Γιάννης Ευσταθιάδης
Πρόβα Ορχήστρας
«Αφιέρωμα στο Δημήτρη Μητρόπουλο»
Παραγωγή-Παρουσίαση:Γιάννης Ευσταθιάδης
19.00-19.30
«Δημήτρης Μητρόπουλος – Glenn Gould»
Θα ακούσουμε το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα σε ρε ελάσσονα, BWV 1052 του Johann Sebastian Bach.
Σολίστ ο Glenn Gould.
Την Ορχήστρα Concertgebouw του Άμστερνταμ διευθύνει ο Δημήτρης Μητρόπουλος.
Παρουσίαση:Μιχάλης Μεσσήνης
«Δημήτρης Μητρόπουλος – Glenn Gould»
Θα ακούσουμε το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα σε ρε ελάσσονα, BWV 1052 του Johann Sebastian Bach.
Σολίστ ο Glenn Gould.
Την Ορχήστρα Concertgebouw του Άμστερνταμ διευθύνει ο Δημήτρης Μητρόπουλος.
Παρουσίαση:Μιχάλης Μεσσήνης
19.30-22.00
«Μάλερ: ‘Συμφωνία των Χιλίων’- ο Μητρόπουλος στο Λένινγκραντ»
Συνεχίζοντας το αφιέρωμα στο Δημήτρη Μητρόπουλο θα ακούσουμε έργα του Μάλερ και του Προκόφιεφ και θα αναφερθούμε στις εντυπώσεις του Έλληνα μαέστρου από το ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση το 1934.
Επιμέλεια Παρουσίαση:Μαρίνα Παπαδημητρίου - Μπάμπης Καβροχωριανός.
«Μάλερ: ‘Συμφωνία των Χιλίων’- ο Μητρόπουλος στο Λένινγκραντ»
Συνεχίζοντας το αφιέρωμα στο Δημήτρη Μητρόπουλο θα ακούσουμε έργα του Μάλερ και του Προκόφιεφ και θα αναφερθούμε στις εντυπώσεις του Έλληνα μαέστρου από το ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση το 1934.
Επιμέλεια Παρουσίαση:Μαρίνα Παπαδημητρίου - Μπάμπης Καβροχωριανός.
22.00-23.00
«Δημήτρης Μητρόπουλος: Σκηνική μουσική»
Επιμέλεια:Μάρα Καλούδη
«Δημήτρης Μητρόπουλος: Σκηνική μουσική»
Επιμέλεια:Μάρα Καλούδη
23.00-01.00
Άγνωστοι θησαυροί της EBU
«Αφιέρωμα στο Δημήτρη Μητρόπουλο»
Στο πλαίσιο του αφιερώματος στα 55 χρόνια από το θάνατο του αρχιμουσικού Δημήτρη Μητρόπουλου, θα ακούσουμε ηχογραφήσεις συναυλιών της δεκαετίας του 1950 όπου διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της N. Yόρκης, στους Τέσσερις Ελληνικούς Χορούς του Νίκου Σκαλκώτα, το έργο Fall River Legend του Morton Gould, τη 10η Συμφωνία σε Μι ύφεση ελάσσονα του Dmitri Shostakovich, ενώ θα τον απολαύσουμε σε διπλό ρόλο μαέστρου και σολίστα στο 3ο Κοντσέρτο για πιάνο σε ντο μείζονα έργο 26 του Sergei Prokofiev .
Επιμέλεια-Παρουσίαση:Αλεξάνδρα Γιαλίνη
Άγνωστοι θησαυροί της EBU
«Αφιέρωμα στο Δημήτρη Μητρόπουλο»
Στο πλαίσιο του αφιερώματος στα 55 χρόνια από το θάνατο του αρχιμουσικού Δημήτρη Μητρόπουλου, θα ακούσουμε ηχογραφήσεις συναυλιών της δεκαετίας του 1950 όπου διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της N. Yόρκης, στους Τέσσερις Ελληνικούς Χορούς του Νίκου Σκαλκώτα, το έργο Fall River Legend του Morton Gould, τη 10η Συμφωνία σε Μι ύφεση ελάσσονα του Dmitri Shostakovich, ενώ θα τον απολαύσουμε σε διπλό ρόλο μαέστρου και σολίστα στο 3ο Κοντσέρτο για πιάνο σε ντο μείζονα έργο 26 του Sergei Prokofiev .
Επιμέλεια-Παρουσίαση:Αλεξάνδρα Γιαλίνη
01.00-07.00
Notturno
Notturno
