o Αύγουστος της ποίησης

Έφτασε αυτός ο μήνας του καλοκαιριού, που πάντοτε, για κάποιο λόγο υπέρκειται των άλλων. Ίσως φταίει ο φόβος για το τέλος του καλοκαιριού, ίσως ο Αύγουστος να μένει στο μυαλό μας σαν μια τελευταία ευκαιρία να γίνουν όλα εκείνα που βάζαμε σε παύση τους μήνες που προηγήθηκαν. Όπως και να έχει ο Αύγουστος έχει την τιμητική του και στην ποίηση . Και για να είμαστε ειλικρινείς , είναι ο καλύτερος τρόπος να μιλήσει κανείς για αυτόν τον «ξεχωριστό» μήνα , που θα μπορούσε από μόνος του να είναι ένα νέο καλοκαίρι, στην απόπνοια του καλοκαιριού .

Παντελής Θαλασσινός - Αύγουστος είναι

Τον Αύγουστο είτε επειδή είναι τελευταίος μήνας του καλοκαιριού είτε επειδή θεωρητικά έχουμε το την πιο λαμπρή πανσέληνο είτε γιατί οι περισσότεροι είναι σε μια ευφορία ξενοιασιάς λόγω των διακοπών τους έχουμε μια έξαρση ρομαντισμού και κατά συνέπεια ποίησης.

Ορφέας Περίδης - Αύγουστος

Επέρχεται μια αιφνίδια, καταφανώς ανεξήγητη αναστάτωση. Μια βίαιη έκρηξη συναισθημάτων, μια έκρηξη ενθουσιασμού. Οι άνθρωποι αρχίζουν να ενδιαφέρονται για τα γοτθικά κτίρια και την ενδοσκόπηση και μια σειρά ασήμαντα πράγματα που μέχρι αυτή την στιγμή περνούσαν απαρατήρητα όπως οι μελισσούλες π.χ.

Εντελώς ξαφνικά αποκτούν νευρώσεις και γίνονται μελαγχολικοί· αρχίζουν να θαυμάζουν τις ανεξήγητες εκφάνσεις του διανοητικού αυθορμητισμού. Σημειώνεται μια γενική απομάκρυνση από την υφιστάμενη συμμετρική, καλαίσθητη, άψυχη κατάσταση πραγμάτων.

Δεν χωρεί αμφιβολία πως κάτι σημαντικό πρέπει να συμβαίνει, για να σημειωθεί μια τόσο μεγάλη στροφή της συνείδησης: από την ιδέα ότι υπάρχουν οικουμενικές αλήθειες, οικουμενικοί κανόνες για την τέχνη, προς μιαν ολότελα διαφορετική στάση απέναντι στη ζωή και απέναντι στη δράση.

Ελλη Πασπαλά - Αύγουστος 

Αναμφίβολα κάτι συνέβη. Ρωτώντας τι, μαθαίνουμε ότι τον Αύγουστο σημειώνεται μια μεγάλη στροφή προς την κατεύθυνση του αισθηματισμού, ότι επικράτησε ένα αιφνίδιο ενδιαφέρον για το πρωτόγονο και το απόμακρο —το απόμακρο τόσο σε χρονικό, όσο και σε χωρικό επίπεδο—, ότι επήλθε μια υπερεκχείλιση της νοσταλγίας για το άπειρο. Κάτι λέγεται για τη «συγκίνηση που ανακαλείται μες στη γαλήνη»· κάτι λέγεται —μα δεν είναι σαφές τι έχει αυτό να κάνει με όσα προανέφερα— για τα μυθιστορήματα του Scott, τις συνθέσεις του Schubert, τον Delacroix, για τις υπερφυσικές ιδιότητες, τον θαυμασμό για την ανήμερη διάνοια, τους παρανόμους, τους ήρωες, τον αισθητισμό, την αυτοκαταστροφή.

Έχουμε λοιπόν ένα πανηγύρι αντίστοιχο του καρναβαλιού , μια λαχτάρα για την όποια φυσική ζωή, αντίθετη προς την συμβατικότητα την νοσταλγία για τα περασμένα, την διάθεση προς την μελαγχολία.

Τελειώνω με το ερωτικό συναίσθημα, που παίρνει τον μήνα Αύγουστο μια ξεχωριστή θέση με διάφορες μορφές ανάμεσα στα ρομαντικά μοτίβα: την μορφή της θλίψης, της απογοήτευσης, της απόγνωσης.

Για τον ρομαντισμό δεν υπάρχει ευτυχισμένος έρωτας: η κακία του ανθρώπου, η κακία της κοινωνίας, η κακία της μοίρας, θα ’ρθει σε κάποια στιγμή να χωρίσει τους ερωμένους, να στήσει φραγμούς στην ένωσή τους, να καταστήσει δυστυχισμένο τον έναν τουλάχιστον από τους δυο. Η ερωτική δυστυχία είναι από τα πιο μόνιμα θέματα του ρομαντισμού.

Ο Κωσταντίνος Καβάφης συγκινείται από τον Αύγουστο και γράφει στο ποίημά του «Μακρυά»:
Δέρμα σαν καμωμένο από γιασεμί… Εκείνη του Αυγούστου – Αύγουστος ήταν; – η βραδιά… Μόλις θυμούμαι πια τα μάτια ήσαν, θαρρώ, μαβιά…
Α ναί, μαβιά∙ ένα σαπφείρινο μαβί, που ακόμα δε μ΄αφήνει ο Αύγουστος να λησμονήσω». Ο Καβάφης καταγράφει μια από τις πρώτες του ερωτικές μνήμες με συνοπτικό τρόπο συνδυάζοντας στο μυαλό του τον Αύγουστο με τον έρωτα και την ερωτική επιθυμία.

Ο νομπελίστας ποιητής μας, Οδυσσέας Ελύτης, αφιερώνει στο μήνα το ομώνυμο ποίημά του «Ο Αύγουστος», που συμπεριλήφθηκε στη συλλογή του «Τα Ρω του Έρωτα». Αλλά και σε πολλά άλλα ποιήματά του πολύ συχνές είναι οι αναφορές στις οπτικές και ηχητικές εικόνες του όγδοου μήνα.

Ο Αύγουστος ελούζονταν μες στην αστροφεγγιά
Κι από τα γένια του έσταζαν άστρα και γιασεμιά
Αύγουστε μήνα και Θεέ σε σέναν ορκιζόμαστε
Πάλι του χρόνου να μας βρεις στο βράχο να φιλιόμαστε
Απ΄την Παρθένο στον Σκορπιό χρυσή κλωστή να ράψουμε
Κι έναν θαλασσινό σταυρό στη χάρη σου ν΄ανάψουμε
Ο Αύγουστος ελούζονταν μες στην αστροφεγγιά
Κι από τα γένια του έσταζαν άστρα και γιασεμιά.
(Τα Ρω του Έρωτα).

Καθώς και στους προσανατολισμούς του αναφέρεται στη Σελήνη του Αυγούστου.
…Σαν να μόνο τα ονειρεύεται η Σελήνη
μα πραγματικά τα βλέπει εκείνη.
Και την ώρα που κλαίμε ή τα μάτια κλείνουμε να φανταστούμε τι
γραμμένο ακόμη απομένει κατακέφαλά μας να βρει
αναστεναγμός ακούγεται άλλος
κι από κει που πηγάζουνε οι ροδώνες
μια δροσιά μυριστική με συνοδεία κιθάρας χύνεται.
Ποταμός του Αυγούστου μες στις πεδιάδες.
Πού και πού επιπλέον σπίτια και συστάδες ανθρώπων που μισούνται
κι ερωτεύονται κάτω από τις φιστικιές ανάβουν
τα πάλαι ποτέ φιλιά
ξανά και ξανά στις μύτες των ποδιών ο ίδιος όρκος
και τα ίδια εναντίον της μοίρας λόγια πικρά…

Η Λούλα Αναγνωστάκη, θεατρική συγγραφέας και από τις σπουδαιότερες γυναικείες μορφές των ελληνικών γραμμάτων, αναφέρει στο ποίημα – Χάθηκα μες στη ζωή μου 

Αύγουστος, φώτα στην παραλία
τα πλοία φεύγουν για τα νησιά.
Φεύγουν οι φίλοι, φεύγουν τα πλοία.
Με γέλασες και είναι αργά.

Ήρθε ο Σεπτέμβρης, ήρθε ο χειμώνας
στην παραλία τη σκοτεινή.
Χάθηκα μέσα στη ζωή μου,
χάθηκες μέσα στη βροχή…

Ο Μάνος Ελευθερίου γράφει το ερωτικό – Παραμονές Δεκαπενταύγουστου –

Σαν τη λαίδη Μακμπέθ σε υπνοβασία
πιτσιλισμένη απ’ τον ασβέστη
στα μαλλιά και το φόρεμα.

Και τα δωμάτια μοσχοβολούσαν
παραμονές Δεκαπενταύγουστου.
Οι φωτιές της ροδιάς. Η αυλή με τη βρύση.
Τα μυρμήγκια που τρέχουν για να γλιτώσουν.
Τα σκούπιζες και τα ‘ριχνες στο κηπάκι
για να σωθούν.

Ωρα έξι το απόγευμα και μάζευες
την άγκυρα να ελευθερωθεί το σπίτι.

Ο Κώστας Κρυστάλλης, Έλληνας ποιητής και πεζογράφος της Νέας Αθηναϊκής σχολής, με την ιδιαίτερη γλώσσα του περιγράφει.

Κι’ απ’ όλα αυτά τα ονείρατα κι’ από τους πόθους όλους
Εφύτρωσε έναν Αύγουστο, σαν,παραδείσου κρίνος,
Που εγιόμωσε όλαις ταις καρδιαίς απ’ τη μοσχοβολιά του.
Την είδε ο ήλιος την αυγή που πρόβαλλε, ‘ςτήν πλάση
Κ’ έσκυψε και την φίλησε, κι’ απ’ το φιλί του εκείνο
Έβαψαν τα μαλλάκια της χρυσά, γιομάτα λάμψη.

Ο Γιόζεφ (Ιωσήφ) Αλεξάντροβιτς Μπρόντσκι, ρώσος ποιητής, κριτικός και μεταφραστής και βραβευμένος με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1987, μιλάει για τους εραστές του Αυγούστου.

Οι εραστές τ’ Αυγούστου,
οι εραστές τ’ Αυγούστου με λουλούδια στα χέρια έρχονται,
τ’ αόρατα καλέσματά τους τραβούν στις αυλές,
οι εραστές τ’ Αυγούστου με κόκκινα πουκάμισα και μισάνοιχτα στόματα
τρεμοσβήνουν στα σταυροδρόμια,
εξαφανίζονται στα σοκάκια,
τρέχουν στις πλατείες.
Στους εραστές τ’ Αυγούστου
αχνοφέγγουν στη βραδινή ατμόσφαιρα
οι ερυθρόλευκες γραμμές των κεντημένων λουλουδιών πάνω
στα πουκάμισά τους,
φωτίζονται τ’ ανοιχτά παραθύρια στις σκοτεινές αυλές
κι αυτοί όλο πηγαίνουν κι όλο τρέχουν σε κάποιο κάλεσμα.

Ο Γίαννης Ρίτσος, από τους σημαντικότερους έλληνες ποιητές μας παραδίδει το πιο δικό του – Μεσημέρι Αυγούστου –

Πίσω απ’ τις γρίλιες είναι το μεγάλο μεσημέρι.
Τα σκόρπια σπίτια κάτασπρα, κ’ ένα κόκκινο
κάτω απ’ το λόφο. Λίγο πιο πάνω, ξέρουμε,
είναι η μεγάλη ασβεστωμένη μάντρα. Από κει
κατεβαίνει η δροσιά προς τους ευκάλυπτους, κ’ ένα άρωμα
από σάπια ροδάκινα σωριασμένα στο δρόμο.
Άξαφνα τα τζιτζίκια σώπασαν. Δυο ηλιοκαμένα σώματα
στ’ άσπρα σεντόνια. Βγάλε και το δαχτυλίδι σου –
μου πιάνει ένα δικό μου χώρο στο μικρό σου δάχτυλο.

Ο Νάνος Βαλαωρίτης, ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος και θεωρητικός της λογοτεχνίας γράφει:

Πες μου, που πήγε ο Αύγουστος με τα καμπαναριά του,
το γέλιο που γέμιζε το σπίτι με βροχή.
Τώρα μας δίνει ο άνεμος γυμνή την αγκαλία του.
ως πρόσωπο που σκέπασε το μάρμαρο τη γη.
Πόσα σβησμένα βλέμματα κοιτάνε όταν κοιτάς
πόσα δεμένα στόματα μιλάνε όταν μιλάς.

Και τέλος, ο Νίκος Καββαδίας, στο ποίημά του «Federico Garcia Lorca», εκφράζει την οδύνη του για τον χαμό του σπουδαίου δραματουργού, που δολοφονήθηκε μήνα Αύγουστο.

Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό
και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφώρι
Αύγουστος, ήτανε δεν ήτανε θαρρώ,
τότε που φεύγανε μπουλούκια οι σταυροφόροι.

Κάτω από τον ήλιο αναγαλιάζαν οι ελιές
και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια
τιε νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές,
τότες που σε έφεραν κατσίβελε, στη μπόλια

Αύγουστος - Νίκος Παπάζογλου